“Ете кыз" (“Ете ҡыҙ" — “Семь девушек"), 1) башкирская народная песня,  кыска-кюй. Впервые записана Л.Н.Лебединским в 1939 от К.Ахметзянова в Белорецком р‑не, опубликована в книге “Башкорт халык йырдары". Варианты её мелодии и легенды были записаны Х.Ф.Ахметовым, М.М.Валеевым, З.Г.Исмагиловым, Ф.Х.Камаевым, А.С.Ключарёвым, Г.З.Сулеймановым. Песня лирико-драм. характера. По версии, рассказанной Х.Исламовым из д.Исяново Баймакского р‑на К.М.Диярову, песня возникла в 1‑й пол. 16 в. В легенде рассказывается о семи девушках-сёстрах, украденных казахами и затем сбежавших из плена. Спасаясь от погони в камышах, шестеро из них погибают. В другом варианте легенды повествуется о семи башкирских красавицах, не пожелавших выйти замуж за стариков и утопившихся в озере. Поэтический текст построен в форме монолога юноши, влюблённого в этих девушек. Мелодия характеризуется мягкими нисходящими интонациями, сдержанным темпом и скрытым драматизмом. Песня бытует как с текстом, так и в виде инструментальном танц. пьесы. Обработка “Ете кыз" осуществлена Ахметовым для голоса с фп. и хора с аккомпанементом, Х.Ш.Заимовым для голоса и фп., Т.Ш.Каримовым для инструментального ансамбля, К.Ю.Рахимовым для оркестра. Мелодия использована в балете “Журавлиная песнь" и “Танцевальной сюите" Валеева.

Илгә сығып киткәнемдә,
Бергә ҡалды ете ҡыҙ,
Йэн hөйгәнен  көтөргә тип,
Һүҙен бирҙе ете ҡыҙ.
 
Ай, ете ҡыҙ, ете ҡыҙ,
Ҡайтhам илгә, берһе юҡ.
Намыҫ һаҡлап, күлгә батҡан,
Ғәйеп итер ере юҡ.
 
Томбойоҡло тәрән күлдә,
Эсмәлегем булған күл,
Ете ҡыҙҙы тартып алып,
Хафаларга һалган күл.
 
Ҡар урмандың ҡара ташы —
Күп йәшәгән төйәгем.
Ете ҡыҙҙың үсен алмай
Гүргә инмәҫ һөйәгем.

Рәсәйгә ҡушылырҙан алда башҡорттар менән ҡаҙаҡ халҡы, күрше тороп та, оҙаҡ йылдар буйына тыныс йәшәй алмағандар. Ике милләт тә бер-береһенең өйөр-өйөр йылҡыларын баҫып алып ҡайта торған булғандар. Күрше илдең малын талауҙы ҡаҙаҡтар «барымта» тип, ә үҙ малдарын кире ҡайтарып алыуҙы «ҡарымта» тип атағандар. Шул арҡала ике милләт батырҙары араһында ҡанлы һуғыштар булып торған. Ҡоралдары баҡыр һөңгө -  мөгөҙ башаҡлы, мөгөҙ кизеле уҡ-һаҙаҡтары, ауыр суҡмарҙары булған. Күп ваҡытта ҡаҙаҡ батырҙары башҡорттарҙың һылыу-һылыу ҡатын-ҡыҙҙарын урлап ҡасҡандар. Баҡһаң, уларҙа башҡорт батырҙары тоҡомон ҡаҙаҡтар араһында күбәйтеүҙе маҡсат итеп ҡуйылған икән.

Йылдарҙың береһендә башҡорт батырҙары, ҡаҙаҡтарға ҡарымтаға барып, өйөр-өйөр малдарын баҫып ҡайталар. Был йылҡыларҙы Ирәндектең ҡая таштары ҡуйынына килтереп, Кәртә ташта бикләп тоталар. (Был урын Талҡаҫ күле янындағы Иҫән ауылы менән Әпек ауылы араһында. Уның илле метр самаһы ғына асыҡ яғы бар, ә өс тарафтан ул бейек таш стена менән уратып алынған. Кәртә ташҡа биш-алты йөҙләп баш йылҡы һыйған.)
Ҡаҙаҡ батрыҙары бер нисә тапҡыр килеп ҡараһалар ҙа, йылҡыларын кире ҡайтара алмағандар. Улар хәҙер үс алыу өсөн башҡорт ҡатын-ҡыҙҙарын урлмаҡҡа уңайлы ваҡыт көтөп йөрөй башлағандар.

Ошо заманда Иҙелбай ауылында тыуып үҫкән береһенән-береһе һылыу ете ҡыҙ була. Улар бәләкәй саҡтарынан бергә уйнап-көлөп үҫкәндәр һәм бик тә татыу булғандар. Ҡыҙ ҡорона үҫеп еткәс, үҙҙәре өсөн үҙҙәре көй сығарып, шул көйгә таҡмаҡлай-таҡмаҡлай бейегендәр, ҡумыҙҙа уйнағандар. Ауылда уларға һоҡланмаған кеше булмаған, ә сығарған кәйҙәренә «Ете ҡыҙ» тип исем биргәндәр.

Бер ваҡыт әлеге ете ҡыҙ бергәләп Ирәндек тауына йыуа йыйырға сығалар. Тау башында «ете ҡыҙ» таҡмағына бейешеп, ҡумыҙ тартып уйнағандарында, бер төркөм ҡаҙаҡ батырҙары ҡыҙҙарҙың етеһен дә урлап, ҡаҙаҡ далаларына алып ҡайтып китәләр. Унда ҡыҙҙарҙы бер тирмәгә бикләп тотҡандар, ә ҡасып китмәһендәр өсөн уларҙың табандарын телеп, ваҡланған ат ҡылын әлеге яраларға һипкәндәр.

Һыҙланыуҙарҙан бигерәк тыуған илкәйен юҡһынған ҡыҙҙар ашамағандар, эсмәгәндәр, көнө-төнө йоҡлай алмай илиғандар. Шунда береһе йә үлергә, йә ҡасырға тәҡдим итә. Быны ҡалғандары ла күтәреп ала һәм һүҙ ҡуйышалар.

Быларғаа ашарға ит килтергәндәрендә бысаҡ та бирәләр икән. Бер кисте улар шул бысаҡты йәшереп алып ҡалалар ҙа, төндө тирмәнең кирәгеһен аҫтан ҡырҡас, иртәгеһенә кире ҡайтаралар. Өсөнсө көн айһыҙ ҡараңғы төндө, кирәгенең ҡырҡылған урынын асып, эргэ кейеҙе аҫтынан сығып, юлһыҙ ерҙән тоҫмал менән тыуған яҡҡа ҡарай ҡасалар. Береһе артынан береһе теҙелеп йүгерә торғас, аяҡтары һыҙлауҙарын да онотҡан ҡыҙҙар осҡан ҡоштай талпыналар, ти.

Таң атып, көн яҡтыра башлаған мәлдәрерәк ете ҡыҙҙың арттарына ҡыуа сыҡҡан ҡаҙаҡ батырҙары быларға етеп киләләр икән. Йәшеренергә тирә-яҡта урман булмағас, ҡыҙҙар Яугүлдең ҡуйы ҡамышлығына керәләр, күлгә сумалар. Нәҡ ошо саҡ башҡорт батырҙары ҡаҙаҡтарға ҡаршы сыға. Ике арала ҡанлы һуғыш башланып китә. Әммә көстәр бер сама булғанлыҡтан, килешеп ярашыр өсөн бәрелеште туҡталар. Һөйләшеү һөҙөмтәһендә ҡаҙаҡ батырҙары башҡорттарға етте ҡыҙҙы, ә башҡорт батырҙары уларҙың йылҡыларын кире ҡайтарып биреүгә килешәләр.

Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, Яугүл ҡамышлығынан ни бары бер Иҙебикә генә сыға. Ул, ауыҙына ҡамыш ҡабып, шул ҡамыш аша тын алып һыу аҫтында ултырғанға күрә генә, башҡалар шикелле батып үлмәй ҡалған икән.

Иҙебикәнең ата-әсәһенә килтереп тапшырғас, улар, еләҫ булһын өсөн, тау башына сатыр ҡоралар һәм уны шул сатырҙа тоталар. Әсәһе ҡыҙының яралы табандарындағы ваҡ ҡыл бөртөктәрен көн һайын сүпләй торғас, Иҙебикә оҙаҡ ваҡыттарҙан һуң ғына аяғына баҫа. Шуға күрә был тауҙы Иҙебикә тауы тип йөрөтәләр. Ә ҡыҙҙар батып үлгән Яугүлде, ошо фажиғанән һуң, Ҡылтабан күл тип тә атайҙар.

Бына шул замандарҙан бирле «Ете ҡыҙ»  көйө халыҡ хәтерендә һаҡланып ҡалған, быуындан быуынға күсә килә беҙҙең көндәргә еткән.

Ете ҡыҙ. Семь девушек. Бытует как с текстом, так и виде инструментальной танцевальной пьесы, т.е. бию кюй. По содержанию поэтического текста это песня о трагической судьбе семи девушек-сестер, бросившихся в озеро. Они не пожелали исполнить волю отца и выйти замуж за нелюбимых ими стариков-богатеев.

Образ семи девушек встречается и в других башкирских псенях при этом всегда в трагической ситуации. Так, в книге Рыбакова С.Г. «Музыка и песни уральских мусульман с очерком их быта» мы читаем следущее примечание: “Анжокай-Йулдыкай. Были семь девок; одна из них имела жениха; однажды летом весь народ ушел из кочевки на сенокос, а коши (летние жилища башкир) остались пуустыми и запертыми. Жених воспользовался тем временем и пришел к девушкам пировать: но у последних не было для этого ни кумыса, ни мяса. Тогда сообща решили, что жених заберется на верхушку соседнего богатого коша, а они, девки, спустят его по веревке внутрь коша, откуда он достанет мяса и кумыса. Жених забрался на кош, а девки стали его спускать на веревке, но когда спускали, он наткнулся животом на косы, которые были привязаны к верху коша, и тут же умер. Поднялся переполох, девки вытащили обратно труп жениха и стали думать, как скрыть беду, надумали сжечь его; но плохо удалось это, они только обожгли труп; народ возвратился и накрыл их на месте преступления. Все семь девок были сосланы в Сибирь, две из них сочинили эту песню, названную их именами.”