Уйыл (башҡорт халыҡ йыры)
Сборник:
Уйыл (башҡорт халыҡ йыры)
"Уйыл" - башкирская народная песня, узун-кюй.
Впервые мелодия песни записана И.В.Салтыковым в 20‑е годы 20 веке, вошла в рукописный сборник "Башкирские мелодии" (известен как "Сборник №2"; хранится в фольклорном кабинете УГАИ), текст записан А.И.Харисовым в 1946 году от Ш.Ш.Шарифуллина в Илишевском районе БАССР и опубликован в книге "Башҡорт халыҡ ижады" (1 том, 1954; "Башкирское народное творчество"). Варианты "Уйыл" записаны Б.С.Баимовым, Ф.А.Надршиной, С.Р.Сальмановым, Л.К.Сальмановой, Р.З.Шакуром. Песня лирико‑эпического характера.
Возникновение "Уйыл" связано с военной службой башкир на Оренбургской линии. В тексте отражена тоска башкирский солдат по родине. Мелодия "Уйыл" характеризуется широким диапазоном (дуодецима) и распевами, богатой орнаментикой. Плавность и постепенное движение мелодии усиливает чувство безысходности, которое пронизывает содержание песни.
Среди исполнителей С.А.Абдуллин, А.М.Аиткулов, Ф.Ф.Гараев, З.Г.Махмутов, Г.З.Сафаргалин, Р.Ф.Янбеков, ансамбль "Масим‑таш".
Обработка "Уйыл" осуществлена А.Х.Габдрахмановым для голоса и фортепиано, хора a cappella. Видоизменённый напев "Уйыл"а использован в песне "Ленин тураһында" ("О Ленине"), записанной Л.Н.Лебединским в 1937 году от Ш.Колмухаметовой в деревне Ибраево Зианчуринского района БАССР. Вариант песни "Уйыл" под названием "Өй артында тал үҫтерҙең" ("Вырастила и вуза домом") вошёл в рукописный сборнике "Башкирские народные песни" (известен как "Сборник №6", записанный и составленный Лебединским; хранится в фольклорном кабинете УГАИ).
(йырҙың беренсе варианты)
Ике лә генә егет бесән саба
Уйыл буйҡайында ла сабында.
Ҡайҙа ла ғына йөрөмәй, ниҙәр күрмәй,
Ир-егеткәй иҫән дә сағында.
Менгән генә атым, ай, кир булыр,
Тибенгеһе уның да тир булыр.
Урал буйҡайының аҫыл егете
Данҡайҙары сығыр ҙа ир булыр.
Уйылып ҡына аҡҡан Уйыл һыуы
Уйландыра уйсан да ирҙәрҙе.
Уйландырып ҡына ҡалмай, моңландыра,
Һағындыра тыуған да ерҙәрҙе.
(йырҙың икенсе варианты)
Ҡурайсылар ҡурай, ай, уйнамаҫ,
Башҡорт ҡурайҡайҙары булмаһа.
Егет тә генә кеше йыр йырламаҫ,
Йөрәгендә дәрттәр булмаһа.
Әрәмәгә керһәм, үлән һирәк,
Сәхрәләргә сыҡһам, ер еләк;
Эсемдә генә минең уттар яна,
Ник елкенә икән был йөрәк.
Арыҫлан да кейек һис ҡайғырмаҫ,
Ҡаршыһында бейек тау булһа;
Егет тә генә кеше һис ҡайғырмаҫ,
Ғәзиз башы уның һау булһа.
QR код материала
